همه‌چیز درباره یکی از پیشرفته‌ترین رادار‌های SAR دنیا که به دست سپاه رسید!

رادار به دست آمده از پهپاد گلوبال هاوک، می‌تواند در طول فقط ۲۴ ساعت، منطقه‌ای به مساحت ۷ میلیون کیلومتر مربع را چه در دریا یا روی زمین اسکن کند.!

مکان نیوز - به گزارش مشرق، بامداد پنج شنبه ۳۰ خرداد ماه سال جاری، روز مهم و کم نظیری در تاریخ غلبه نیرو‌های مسلح ایران بر آمریکا محسوب می‌شد چراکه سپاه پاسداران موفق شد یک فروند پهپاد جاسوسی بلند پرواز آمریکایی را که به داخل حریم هوایی کشور نفوذ کرده بود به وسیله سامانه بومی سوم خرداد سرنگون کند.

بر اساس اعلام خود آمریکایی ها، پهپاد ساقط شده از خانواده گلوبال هاوک و از سری BAMS-D بوده و این پهپاد در حقیقت همان گلوبال هاوک است که برای ماموریت شناسایی و گشت دریایی، به صورت ویژه و مخصوص تجهیز شده است. واژه BAMS-D مخفف عبارت Broad Area Maritime Surveillance-Demonstrator است که این برنامه در حقیقت ۸ سال عمر دارد و به نوعی یک پیش درآمد برای توسعه پهپاد MQ_۴ C محسوب می‌شود.

اما به دلیل نیاز‌های زیاد نیرو‌های مسلح آمریکا در این چند سال، پهپاد‌های مجهز شده به این استاندارد به پرواز‌های عملیاتی از جمله در حوزه کاری ناوگان پنجم آمریکا پرداخته اند و سامانه‌های به کار رفته در این مدل هم همان سیستم‌های به کار رفته در پهپاد MQ-۴ C است که ارتش آمریکا توجه و حساب ویژه‌ای روی آن باز می‌کرد.

تلاش ایران برای یافتن قطعات پهپاد سرنگون شده
به محض ساقط شدن پهپاد مورد نظر، ایالات متحده آمریکا کارزاری تبلیغاتی و عملیات روانی به راه انداخت که در آن ایران متهم به سرنگونی این پهپاد در حریم هوایی بین المللی شد. در این میان، یکی از راه‌های مرسوم و غیرقابل خدشه در ثابت کردن حقانیت کشورمان، پیدا کردن و به نمایش درآوردن بخش‌های باقی مانده از پهپاد مورد نظر در آب‌های سرزمینی ایران بود.

کم کم قطعات مختلفی از جاسوس بلند پرواز ایران از آب‌های جنوبی کشور کشف و به نمایش گذاشته شد و حالا، در روز‌های اخیر نیروی هوافضای سپاه حجم قابل توجهی از قطعات کشف شده از این پهپاد سرنگون شده را به نمایش گذاشته که شامل بخش‌هایی از سامانه‌های پیشرفته جمع آوری اطلاعات آن است.

پهپاد گلوبال هاوک مجهز به حسگر‌های BAMS-D

با بررسی تخصصی و دقیق اجزای به نمایش درآمده توسط نیروی هوافضای سپاه، کلام مشخص است که یکی از قطعات بسیار مهمی که بدست نیرو‌های مسلح و صنایع دفاعی کشورمان افتاده، رادار خاص و بسیار پیشرفته نصب شده روی این پهپاد است که می‌تواند در آینده نزدیک، در توسعه نسل جدید رادار‌های ایرانی بسیار موثر باشد.

باید توجه داشت که گلوبال هاوک شکار شده، کلکسیونی از تجهیزات بسیار پیشرفته صنایع نظامی آمریکا بوده و به همین خاطر، یکی از گرانترین پرنده‌های موجود در دنیا با حدود ۲۰۰ میلیون دلار قیمت به شمار می‌رود که قطعا بخشی از این قیمت هنگفت، بابت تجهیزات به کار رفته در ان است که رادار مذکور، جزء حساس و ویژه آن محسوب می‌شود؛ یک رادار آرایه فازی فعال با حالت‌های مختلف عملیاتی از جمله وضعیت SAR که می‌تواند در شرایط مختلفی بسیار راه گشا باشد.

قبل از پرداختن به غنیمت با ارزش سپاه بد نیست قدری بیشتر به بحث رادار سار بپردازیم.

SAR چیست و به چه کار می‌آید؟
بر اساس یک تقسیم بندی کلاسیک، رادار‌های تصویرگر را می‌توان به دو دسته بزرگ یعنی رادار‌های آرایه – حقیقی (RAR) و رادار‌های آرایه – ترکیبی (SAR) تقسیم بندی کرد که هر کدام ویژگی‌ها و اهمیت خاص خود را دارند. طی سال‌های اخیر رادار‌های روزنه مصنوعی یا همان سار Synthetic Aperture Radar توسعه چشمگیری در دنیا پیدا کرده و به نوعی از رادار‌ها اطلاق می‌شود که برای امور نقشه برداری و تصویربرداری از سطح زمین به کار می‌رود. معمولا این فن‌آوری در هواپیما‌های شناسایی با اهداف نظامی و غیرنظامی کاربرد دارد.

تصویر تهیه شده بر اساس قابلیت SAR

امواج رادیویی این رادار در دفعات بالا با سرعتی زیاد به سطح مورد نظر تابیده شده و پس از بازگشت تصویری دو بعدی از سطح مورد نظر را در اختیار کاربران قرار می‌دهد. کاربرد اصلی این فن‌آوری در امور نظامی و تهیه نقشه از مناطق مختلف است به گونه‌ای که در جدیدترین مدل‌های موجود SAR قابلیت تهیه تصاویری با قدرت تفکیک ۱۰ سانتی متر وجود دارد.

درباره این رادار مثالی وجود دارد که می‌گوید: "می‌توان با این فن آوری ردپای انسان در کویر را شناسایی کرد".

SAR‌های هوایی و فضایی علاوه بر دارا بودن ویژگی‌های عمومی رادار‌های تصویرگر، دارای چند ویژگی منحصر بفرد می‌باشند: توانایی تصویربرداری از یک سطح با دقت تفکیک از چند متر تا چند کیلومتر، توانایی تهیه تصویری با دقت مطلوب و معین مستقل از ارتفاع تا حدی که قدرت فرستنده اجازه می‌دهد و وجود پارامتر‌های اساسی مختلف مثل قطبش، زاویه تابش، فرکانس و ... برای بهینه سازی سامانه در کاربرد‌های مشخص.

البته تولید تصویر از سیگنال دریافتی یک سامانه SAR کار پیچیده‌ای است. به عبارت دیگر در این سامانه ها، بکارگیری آنتن‌های بلند برای ایجاد پرتو باریک که در RAR مورد نظر است جای خود را به حجم زیادی از پردازش طیفی سیگنال داده است. با استفاده از روش‌های پردازش سیگنال، آرایه‌های دهانه- ترکیبی هوایی یا فضایی می‌توانند با استفاده از آنتن‌های نسبتا ساده و استاندارد به دقت بسیار بالایی در نقشه‌برداری زمین دست یابند.

بطور مثال نحوه تشکیل پرتو در یک سامانه آرایه- ترکیبی با طول موج ۴ سانتی متر و با حرکت رادار و تغییر مکان آنتن، از نقطه نظر هدف روی زمین، آنتن آرایه‌ای بزرگی به طول ۲ کیلومتر تشکیل خواهد شد و چنین آرایه ترکیبی (SAR) قادر است در برد متوسط ۴۰۰ کیلومتر، قدرت تفکیکی به دقت ۴ متر در امتداد مسیر پرواز ایجاد نماید و این در حالی است که در این فاصله قدرت تفکیک مربوطه برای یک آنتن حقیقی (RAR) در حدود ۲ کیلومتر است.

بطور کلی رادار دهانه- ترکیبی ایجاد تصویری را میسر می‌سازد که اندازه سلول تصویری آن در جهت حرکت آنتن، مستقل از فاصله رادار از هدف است. این اندازه با دقت تفکیک رادار رابطه مستقیم دارد؛ بنابراین SAR می‌تواند با استفاده از آنتنی کوچکتر از RAR به دقت تفکیکی به مراتب بیشتر از آن دست یابد. دستیابی به این ویژگی گام بزرگی در بهبود کیفیت و دقت تصاویر هوایی شد.

رادار SAR ساخت ایران به اسم ابصار

در سال ۱۳۹۵ و در جریان نمایشگاه هوایی کیش نیز از رادار SAR ایرانی ابصار رونمایی شد. این رادار تقریبا از اندازه کوچکی برخوردار بوده می‌توان آن را در زیر انواع پلتفرم‌های هوایی مثل بالگردها، هواپیما‌های سرنشین دار بال ثابت و البته پهپاد‌ها نصب کرد.

نگاهی جدی‌تر به غنیمت پر ارزش سپاه از آمریکا
بعد از این مقدمه، اما بهتر است به سراغ غنیمت مهم سپاه از آمریکا برویم؛ جایی که بر اساس تصاویر موجود یک دستگاه رادار مدل AN/ZPY-۳ به همراه قطعات و سامانه‌های جانبی به شکل تقریبا سالم به دست سپاه افتاده است. این رادار ساخت شرکت نورثروپ گرومن سنسور اصلی این پهپاد است که در باند ایکس فعالیت و برای شناسایی اهداف دریایی خصوصاً در شرایط طوفانی و آب‌وهوای بد در دریا توسعه پیدا کرده است.

در طول مدت ۲۴ ساعت، این رادار می‌تواند منطقه‌ای به مساحت ۷ میلیون کیلومتر مربع را چه در دریا، خطوط ساحل یا در روی زمین اسکن کند. این رادار توان پوشش ۳۶۰ درجه را نیز در اختیار دارد.

رادار پهپاد آمریکایی به دست آمده از آب‌های جنوبی کشور به همراه متعلقات

رادار AN/ZPY-۳

قابلیت دیگر این سیستم راداری فعالیت در وضعیت SAR است که می‌تواند نقشه‌هایی با کیفیت بسیار بالا را تهیه و در اختیار کاربران قرار دهد. با استفاده از این رادار می‌توان کشتی‌های مختلف را رهگیری، شناسایی و نوع آن‌ها را به دقت مشخص کرد. این قابلیت در فضا‌های شلوغ دریایی مثل خلیج فارس، تنگه هرمز و سواحل دریای مکران می‌توان بسیار برای نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران و البته بخش‌های غیر نظامی مربوط به کشتیرانی کشور پر فایده باشد. ذکر این نکته بسیار مهم است که تا به امروز توانایی SAR به این شکل و در کیفیت و ویژگی‌های فنی مذکور، در اختیار کشور ما قرار نداشته و شکار هوافضای سپاه در کنار سرنگون کردن یک متجاوز کمک بسیار گسترده‌ای به توسعه علوم دفاعی در کشور نیز خواهد کرد.

یکی از ویژگی‌های مهم دستیابی سپاه به این غنیمت مهم و با ارزش در نبرد رو در رو با پرنده گران قیمت و پیشرفته آمریکایی، قابلیت نقشه برداری گسترده این رادار از زمین و دریا در حالت SAR است که می‌تواند برای افزایش دقت مسیربابی موشک‌های کروز نیز مورد استفاده قرار بگیرد چراکه یکی از راه‌های هدایت موشک‌های کروز در سناریو‌های حمله به اهداف زمینی، استفاده از نقشه‌های تهیه شده در حالت SAR است.

شاید قبلا در میان بخشی از افکار عمومی و حتی کارشناسان تصور می‌شد شکار این پهپاد، علاوه بر اهمیت روانی و راهبردی، تاثیرات فنی مشخصی همچون اثبات کیفیت سامانه‌های راداری و پدافندی ساخت ایران را دارد، اما حالا و با کامل شدن بخش دیگری از این پازل، کاملا عیان است که همچون شکار موفق و سالم آرکیو ۱۷۰ در سال‌های گذشته، ساقط کردن پهپاد گلوبال هاوک نیز به سرعت گرفتن و میانبر زدن صنعت پهپادی کشورمان کمک خواهد کرد و اگر روزی، تصور می‌شد کار توسعه موشک‌های کروز ایرانی نیازمند هدایت ماهواره‌ای است، اما اکنون با این سوغاتی مهم، راه برای بهبود ویژگی‌های فنی و هدایت این نسل خاص از موشک‌های سپاه هموارتر از قبل است.